آشنایی با ابوعلی سینا و آرامگاهش

 

از کتاب یادنامه حکیم تیلیم خان( مقاله سیبی میان دو آینه- سید حیدر بیات): ابوعلي سينا اصالتا اهل خرميسين آسيای ميانه است اما بسياري از مردم او را به غلط، اهل همدان مي‌شناسند. تاکنون شعرهاي چندي به زبان عربي و فارسي به او نسبت داده‌اند که در ايران نيز در لابلاي کتاب‌هاي مختلف بنا به مناسبتهايي اين شعرها چاپ شده‌اند. ليکن نويسندگان ايراني تاکنون در مورد شعرهاي ترکي ابن سينا چيزي ننوشته‌اند. بر اساس نوشته‌ي فهرس المخطوطات الترکيّه چهار صفحه‌ي خطي در ميان نسخ خطي مصر وجود دارد که در آن اشعار عربي، فارسي و ترکي منسوب به ابن سينا نگهداري مي‌شود.  عين عبارتي که در فهرس المخطوطات آمده چنين است: «اشعار ابن سينا و هي اشعار عربيه و فارسيه و ترکيه منسوب له في الطب و الحکمه، بدون تاريخ ضمن مجموعة من ورقة 192-193»

(فهرس المخطوطات الفارسيه في دارالکتب المصريّه بالقاهره: ج1، ص18)

گويا برخي شاگردان ابن سينا نيز به ترکي‌گويي استادشان اشاره کرده‌اند ولي نگارنده از منبع اين سخن اطلاعي در دست ندارد. اگر اين سخن درست باشد در آن صورت  صحت انتساب اين اشعار به ابن سينا تقويت مي‌گردد.

از سایت http://ffta1.com:

حجت الحق ابوعلی سینا در سوم صفر سال 370 هـ.ق در خرميثن ـ از توابع بخارا در ترکستان(ازبکستان کنونی) ـ به دنيا آمد و در روز جمعه اول رمضان 427 هـ.ق در همدان درگذشت.
آرامگاه اين دانشمند در كنار خيابان بوعلي قرار دارد كه در دوره اخير به جاي بناي قديمي ساخته شده است. اين بناي برجي توسط مهندس هوشنگ سيحون به تقليد از بناي گنبد قابوس (397هـ.ق) طراحي شده است. اختلاف عمده برج آرامگاه بوعلي سينا با گنبد قابوس، در مقياس كوچك آرامگاه بوعلي، تعداد پره هاي برج و نيز در فقدان جدار برجي آن است.

بناي گنبد بتوني مخروطي شكل اين برج، بر روي دوازده پايه بلند از بتون مسلح قرار گرفته است. ارتفاع هر پايه برج از كف زيرين آرامگاه تا زير گنبد جمعاً 22/95 متر، پهناي هر پايه كه قسمت كوچكي از شعاع برج به شمار ميرود

در پايين، 1/17 متر و در بالا 92سانتيمتر، ضخامت هر پايه كه طبعاً قسمت كوچكي از محيط برج را تشكيل ميدهد 35 سانتيمتر، شعاع گنبد مخروطي شكل آرامگاه، 2/05 متر، ارتفاع مخروط،3/80 متر، ارتفاع تمام هيأت گنبدي شكل نوك آرامگاه 5/95 متر، ارتفاع اصلي آرامگاه 6/10 متر، و بلندي مجموع بنا تا نوك برج، كمي بيش از 28 متر است.

مدخل اصلي بنا از سمت مشرق بوده، ايواني به عرض 3/15 و طول قريب 30 متر داراي يك رديف ستون ساده شامل ده ستون مدور كه قطر هر كدام در پايين 95 سانتيمتر و در بالا 75 سانتي متر به ارتفاع 4/10 متر است و از چهار پارچه سنگ گرانيت تشكيل شده، در جلوي بنا تعبيه شده است. وسط اين ايوان، در محكم و باشكوهي است كه از آن به دهليز مجلل آرامگاه داخل ميشوند. بر بالاي اين در به خط ثلث برجسته بر لوحه مرمري يكپارچه اين آيه مرقوم است: "و من يؤت الحكمة فقد اوتي خيراً كثيرا (بقره، 272)" چون به دهليز ـ به طول 8/70 و عرض 6/30 مترـ وارد شوند، سمت رو به رو، مدخل آرامگاه ابدي شيخ قرار دارد كه در ورودي آن به طرحي شيوا از مشبك آهني ساخته شده است و عرض و ارتفاع آن، 1/19و 1/4 متر است. در طرفين دهليز و نزديك ديوار، دو سنگ قبر بر روي سكوهاي كوتاه مناسبي بر زمين قرار دادهاند كه يكي بر روي قبر قديم بوعلي سينا بوده و ديگري سنگ قبر قديم "ابو سعيد دخدوك" ـ دوست ابوعلي سينا ـ بوده است.

سنگ قبر قديم بوعلي سينا به صورت دو طبقه پلهاي حجاري شده و بالاي آن تقريباً منشور شكل است. اين گونه سنگ قبر در دوره مغول و بعد از آن زياد معمول بوده است. بر روي بدنه و حاشيههاي چهار طرف اين سنگ قبر، به خط نسخ غير مرغوب، تمام آيه 25 و ابتداي آيه 26 سوره آل عمران و دو بيت شعر زير نوشته شده است: "حجت الحق ابوعلي سينا در شجع آمد از عدم به وجود در شصا كرد كسب جمله علوم در تكز كرد اين جهان بدرود" كلمات شجع، شصا و تكز، به ترتيب به حساب ابجد، 373، 391، 427 ميشود كه بنابر ابيات فوق، اشاره به سال تولد، سن 18 سالگي شيخ كه تمام علوم را فراگرفته بود و سرانجام سال وفات حكيم دارد. چون از دهليز بگذرند و وارد محل اصلي آرامگاه گردند، قسمت سفلي، دوازده پايه برج آرامگاه در ميان فضاي چهارگوش اين قسمت جلب نظر ميكند كه در ميان آنها، قبر ابو علي سينا و دوستش "ابوسعيد دخدوك" تعبيه شده است و تخته سنگ مرمر يكپارچهاي به طول و عرض 1 متر روي آنها را ميپوشاند. در بالاي ديوارهاي داخلي محوطه مربع آرامگاه، بيست بيت از قصيده معروف عينيه ابن سينا نوشته شده است. محوطه داخل آرامگاه در خروجي مستقلي به طرف مغرب دارد. قطر ديوار بناي آرامگاه به طرف مغرب 4/40 متر، ارتفاع آن14/70 و طول آن 65/10 متر است. تمام ساختمان آرامگاه بوعلي سينا بر روي صخره طبيعي كوهستان تحتاني زمين اين قسمت، يعني از عمق 9 متري با سنگهاي لاشه و ماسه و آهنگ و سيمان ساخته شده و بناي مذكور، بر روي چنين شالوده محكمي قرار گرفته است. (برگرفته شده:از ماهنامه ی وزین «حیدر بابا» چاپ تورنتوی کانادا)

منبع: http://ffta1.com/index//index.php?option=com_content&task=view&id=964&Itemid=65

 

حکیم تیلیم خان مقبره سی

آچیقلاما: حکیم تیلیم خان مقبره سی بو ایل خرداد آییندا حکیمین سئونلری یاردیمی ایله گؤردوگونوز شکیلده دوزلدی. بو اولایی بوتون حکیمین ماراقلیلارینا تبریک ائدیب بو یولدا چالیشانلارا آرتیق باشاریلار و باشقا معنوی میراثلاریمیز قورونوب ساخلانماق اومیدی ایله.

ساز- دؤهول/ اسدالله امیری

ساغدان: حسین خلج بابایی و سیف الله کاظمی

ساز و دؤهول چالغی آلت لری

هالای اویونو (رقص)

جومه گونو آبان آیینین اون بئشینده ساوادا تویا دعوت ایدیم. تویدا آشیق اولمادیغینا گؤره بیر آز اوزولسم ده، ساز- دؤهولو گؤرنده اوره گیم آچیلدی. هالای گئدیلدی، چؤپو اویناندی و دبلریمیز یاشاندی. سایین اوخوجولارا ساوانین ایکی صنتچیسینی تانیتماق ایسدیرم:

ساز چالان: حسین خلج بابایی- ساوانین سیلیگیرد کندیندن- ۱۳۵۱ دوغوملوسو. تیلفون: ۰۹۱۲۷۵۵۴۰۸۰

دؤهول چالان: سیف الله کاظمی- ساوانین نی یش(نیوشت) کندیندن- ۱۳۵۱ دوغوملوسو. تیلفون: ۰۹۳۷۲۷۷۱۵۲۵

سایین خلج اوستادینی حسین خسروی- ساوانین اکبرآباد کندیندن- بیلیر و اونا سایغی گؤستریر. خلجین دئدیگینه گؤره ساوادا ساز- دؤهول چئشیتلی هاوالاردا او جومله دن: قاراقان، مهدی خانی، زرگری، طرازناهیدی، تاغارا خاتون، ایکی آیاق، اوچ آیاق، سربازی، نوازئینی، یارجانلو، راستا بازار، شاماما، بازار، شیرازی و باشقا هاوالاردا چالینار.

سیزلر ساغ اولون

آشیق حسین علی حسینی

توضیح وبلاگ حکیم تیلیم خان: آشیق حسین علی حسینی از نامداران هنر آشیقی در محیط فرهنگی استانهای مرکزی، قم، تهران، همدان و قزوین میباشد. وی در سه دوره مراسم بزرگداشت حکیم تیلیم خان در روستای مرغئی ساوه در سالهای ۸۵، ۸۶ و ۸۸ شرکت نموده است. ایشان در جشنواره بین المللی آیینی تهران در تابستان ۸۸ نیز شعر "مؤو ایله قویون بحثی" را به همراه آشیق نصرت الله زرگر اجرا نمودند که گزارش آن در همین وبلاگ درج گردید. وبلاگ حکیم تیلیم تیلیم خان برای آشیق علی حسینی و سایر آشیق ها و هنرمندان منطقه آرزوی سلامتی و موفقیت مینماید. نام : حسین نام خانوادگی : علی حسینی  تاریخ تولد : 1349 محل تولد : ساوه نام پدر : اسماعیل زمان شروع به  فعالیت موسیقی  1364 سازهای تخصصی  :  چؤگور-  بالابان  -  سرنا  -  باغلاما  سرپرستی گروه های  چوگور  و  هالای (چوگور به معنای نواختن ویا به  انجام رساندن کاری گویند ) این ساز اصلی ترین ساز محلی ایل شاهسون می باشد عضویت در خانه موسیقی تهران  ،  عضویت در انجمن موسیقی صنفی ایران   ، عضویت در انجمن موسیقی قم مسئول آموزشگاه چوگور اجرای برنامه در داخل کشور : اجرای برنامه در جشنواره بین المللی سراج  خراسان  در خرم آباد اجرای برنامه درجشنواره موسیقی آیینی در شهر اردبیل اجرای اولین کنسرت محلی درشهرساوه اجرای برنامه در شبهای موسیقی در تالاروحدت اجرای برنامه در جشنواره صنایع دستی در شهر اراک اجرای برنامه در صدا وسیمای قم و استان مرکزی اجرای کنسرت وبرنامه های مختلف در شهرهای کشور اجرای برنامه در خارج از کشور:     اجرای برنامه در دانشگاه آتا ترک  ترکیه  بیش از ده  اجر     اجرای برنامه در کشور آذربایجان   ازدیگر فعالیتهای ایشان : موسیقی متن فیلم آن مردآمد (به کارگردانی آقای یزدانی) همکاری با ماهنامه هنری موسیقی  ، همکاری با هنرمندان و گردآورندگان و محققان درزمینه موسیقی آیینی داخل و خارج از کشور وارائه مقالات متعدد در همین زمینه از علی حسینی شایان توجه بسیار می باشد .

بخش هایی از مقاله علی حسینی مندرج در ماهنامه فرهنگی / هنری اجتماعی / هنر موسیقی (با موافقت حسین علی حسینی ) چؤگور در آغوش عاشیق ها آشنایی با چگور، سازی متعلق به ایلات شاهسون (چوگور-چووییر-چگور) یکی از سازهای محلی وبومی رایج درایلات شاهسون می باشدکه محل اصلی سکونت این در شهرهای قم،ساوه،تهران، کرج،بوئین زهرا و همدان است. چگور همراه با فرهنگ و مقیدات ایل عجین شده و نوایی که ازاین ساز برمی خیزد همواره آکنده ازغم وغربت واندوه است. مهاجرت و دوری خواسته یا ناخواسته ایل از وطن اصلی، خود بیانگراین موضوع می باشد. از سازندگان این آلت موسقی (چؤگور) می توان به استادان نریمان، شماور، صفرعلی مقصودی (شاگرد نریمان) و عاشیق احمد آقای رحیمی و هنرمندی که در حال حاضر به ساختن چؤگور می پردازد رضا فراهانی در قم اشاره کرد که توانسته بخش وسیعی از شهرهای فوق را با چؤگور خود تحت پوشش قرار دهد و درحال حاضر یکی از سازندگان موفق به شمار می آید. این ساز (چؤگور) را بیشتر عاشیق ها بصورت حرفه ای در مراسم عروسی ها، ختنه سورانی ها، جشن ها،مناسبت ها، اعیادمذهبی استفاده قرارمی دهند. درایلات شاهسون به خواننده و نوازنده های حرفه ای چؤگور، عاشیق می گویند که دربین مردم ایل مورد احترام خاصی می باشد. به خواننده " ییرلایان " یا " اوخویان " وبه نوازنده " چالان " می گویند . عاشیق ها باید سه کار اصلی را جدای دیگر خوانندگان و نوازندگان انجام دهند : نوازندگی - خواندن- داستان گویی یا نقالی . از میان نوازندگان وخوانندگان نامی می توان به مرحوم عاشیق عزیزخان که از احترام خاصی دربین ایلات شاهسون برخورداربود وهست ، اشاره کرد که وی یکی از نوازندگان چؤگور با ساز ( سرنا) بوده و صدای گرم و دلنشین او همواره دربین ایل شاهسون زبانزد همگان میباشد چؤگور و قوپوز و باغلاما از لحاظ ظاهری به یکدیگر شباهت دارند اما ازلحاظ اندازه و وزن و پرده و کوک وتعداد سیم و صدا، چؤگور به طور کامل با این سازها تفاوت دارد . تعداد سیم این ساز هفت الی نه رشته می باشد و به طورمعمول از هشت سیم، سه تای آن زیر و پنج تای آن بم هست . لیلا ناچی لیلا ناچی  های فراموش شده از موسیقی ها لای متعلق به ایلات شاهسون لیلا ناچی نوعی همخوانی است که سینه به سینه حفظ شده و به صورت یک سنت در ایلات شا هسون های قم ، ساوه و تهران رایج بوده است. متاسفانه در چند سال اخیر به علت های فراوان از جمله شهرنشینی و غیره لیلاناچی ها به دست فراموشی سپرده شده اند که یاد و خاطره ای بیش از آنها به جایی نمانده است و امروز صدای دلنشین آنها دیگر به گوش ایلات نمی رسد . ملودی لیلاچی ها توسط ساز سرنا و دهل اجرا می شود که مکان، زمان و مناسبت های خاص خود را داراست که در بین ایلات دیگر کم نظیر و منحصر به فرد می باشد. هالای به حرکات منظم و هماهنگ دسته جمعی افراد ایل که معمولا متشکل از    5 الی  15  نفر می باشد و در مناسبت هایی همچون عروسی ها، اعیاد، جشن ها و غیره اجرا می شود، گفته می شود که از این تعداد یک نفر به عنوان سردسته با دو دستمال و یک نفر از گروه با یک دستمال حرکات متنوع دست و پا را انجام می دهند و بقیه گروه به تبعیت از این دو نفر حرکات هالای را اجرا می کنند. لیلا نا:  اشعار ترکی که از هفت هجا تشکیل شده ( بایاتی ) در بین ایل لیلانا گفته می شود که این نوع اشعار توسط افرادی با ملودی و ریتم خاصی بدون آلات موسیقی خوانده می شود. به خواننده این اشعار لیلاناچی می گویند که متشکل از دو نفر ایستاده اند با یک دست بر شانه هم، چند بیت شعر ( لیلانا ) را مصراع های اول یک نفر و مصراع های دوم آن توسط نفر دیگر خوانده می شود و در صورتی که یکی از آنها مصراع شعر نفر قبلی را نداند بلا فاصله یک نفر دیگر (لیلا ناچی ) جای او را می گیرد. نمونه شعری از لیلا ناچی ها : بو داغدا جیران گزر لیلیم و لیلیم لیلانا ال آیاغون داش ازر لیلیم و لیلیم لیلانا نئینه میشدیم من یارا لیلیم و لیلیم لیلانا یار مننن کینار گزر لیلیم و لیلیم لیلانا ترجمه شعر: در این کوه ها آهو می گردد. دست و پای او را سنگ های کوه له می کند. چه کرده ام به یاز خویش. که او از من کناره می گیرد. از لیلانا چی های قهار: مرحوم سلیمان آغاز، مرحوم شمس علی کریمی،  مرحوم حسن ترکمن، مرحوم رضا علی شاهسون، ممل ترلان، اوسوب خوشرو، اسمعیل روح افزا و هنرمندان قدیمی در قید حیات ایل ابوالفضل ترکمن، فیض اله کریمی و احمد صالحی را می توان نام برد. خلاصه ای از ملودی هایی که توسط لیلا ناچی ها اجرا می شده عبارت است از : ناوازینیم ، قاراخان یا بیرخان باز، سلبی ناز، ناری ناری، جانیم اینچه بل، ملک ملک، یاییخان جیران، قاشی قارا جیران همراه با خواندن لیلا ناچی ها از بین افراد ایل تعداد زن یا مرد گروهی را به صورت دایره وار به نام " هالای " تشکیل می دهند . هالای به حرکات منظم و هماهنگ دسته جمعی افراد ایل که معمولا متشکل از  5  الی  15 نفر می باشند و در مناسبت هایی همچون عروسی ها، اعیاد، جشن ها و غیره اجرا می شود، گفته می شود که این تعداد یک نفر به عنوان سردسته با دو دستمال و یک نفر از گروه با یک دستمال حرکات متنوع دست و پا را انجام می دهند و بقیه گروه به تبعیت از این دو نفر حرکات هالای را اجرا می کنند. هرچند با وجود  ساز  ( سرنا ) و دهل در گذشته های نزدیک به لیلاناچی ها لیلانا می گفتند، اما امروزه از آنها خبری نیست ، کلام لیلانا را به ساز ( سرنا ) سپرده اند . منبع:http://www.qommusic.ir/ali_hoseini.htm